Dilbilimde, ön insan dili ya da proto insan dili, dünya'daki tüm dillerin atası olan hipotetik ana dildir. Dilin kökeninin tek olduğu, tüm doğal dillerin (tahminen Orta Paleolitik çağda) tek bir kaynaktan türediği (monogenetik) varsayımına dayanır. Bu kavram halen tartışmalıdır ve tarihsel dilbilim tarafından doğrulanmamıştır.1
Günümüzde var olan dillerin atası olarak öne sürülen bu dilin, hipotetik Neandertal dilinin de öncesi olduğu iddia edilmez.
Bu kavrama karşılık genel olarak kabul görmüş bir terim yoktur. Bu konuyu inceleyen çalışmaların çoğu2 bahsettikleri dile bir isim önermez. Bazen Proto-World (Türkçe: Ön dünya) ve Proto-human (Türkçe: Ön insan) terimleri kullanılır.3 Merritt Ruhlen Proto-Sapiens terimini kullanmıştır.
Monogenetik bir dil kökeni konusunda ilk ciddi ve bilimsel çalışma Alfredo Trombetti tarafından 1905'te yayınlanan L'unità d'origine del linguaggio kitabıdır.4 Trombetti, olası bir ortak atanın yüz bin ila iki yüz bin yıl önceleri konuşulduğunu tahminlemiştir.
Monogenezi, insan türünün ve dillerinin çok kökenli olduğu fikrinin (poligenezi) popüler olduğu 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında birçok dilbilimci tarafından reddedilmiştir.5
Tek kökenliliğin en bilinen savunucularından biri 20. yüzyılın ortalarında çalışmış Amerikalı dilbilimci Morris Swadesh'tir.6 Diller arasındaki derin ilişkileri incelemek adına iki yöntem öne sürmüştür: sözcüksel istatistik (İngilizce: lexicostatistics) ve glottokronoloji.
Bunları takip eden bilinir tek kökenlilik savunucularından bazıları Merritt Ruhlen, John Bengtson, ve Harold Fleming'dir.
Sözlük:7
sıra | Ön insan dili | Türkçe |
---|---|---|
1 | **aja | anne, ana |
2 | **bu(n)ka | diz; eğmek |
3 | **bur | kül, toz |
4 | **čun(g)a | burun; kokmak |
5 | **kama | tutmak |
6 | **kano | kol |
7 | **kati | kemik |
8 | **kolo | delik |
9 | **kuan | it, köpek |
10 | **ku(n) | kim |
11 | **kuna | kadın |
12 | **mako | çocuk |
13 | **maliqa | meme, emmek |
14 | **mana | oturmak |
15 | **mano | er, adam |
16 | **mena | düşünmek |
17 | **mi(n) | ne |
18 | **pal | iki |
19 | **par | uçmak |
20 | **poko | kol |
21 | **puti | ferç |
22 | **teku | bacak, ayak |
23 | **tik | parmak; bir |
24 | **tika | toprak |
25 | **tsaku | bacak, ayak |
26 | **tsuma | saç |
27 | **ʔaqwa | su |
Orijinal kaynak: ön insan dili. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Harold Fleming tarafından (2003) ve John Bengtson tarafından (2007) kullanılmıştır. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page